We kunnen en willen steeds meer met data – vaak overvloedig aanwezig. Bij organisaties bestaat een ware datahonger en er ontstaan in rap tempo nieuwe producten en diensten die zonder data niet zouden kunnen bestaan. In de huidige ontwikkelingsfase van dataplatformen is een platform voor centrale opslag en uitwisseling nog genoeg om te innoveren en dominant in een markt te kunnen worden. Logisch dat de platformeconomie – ondersteund door dataplatformen die niet ouder zijn dan vijf jaar – als kool groeit. Marinka Voorhout en Jeroen Tegelaar pleiten echter voor ontwikkeling in eigen huis.

De groei van dataplatformen brengt risico’s met zich mee. Meer dan velen zich realiseren is een dataplatform in hoge mate afhankelijk van een infrastructuur die dit platform goed ondersteunt. Een groeiende trend in de markt is dat platform-infrastructuur wordt aangeboden door bestaande cloudaanbieders.

Eigen ontwikkeling van dataplatformen, inclusief infrastructuur en functionaliteit, wordt vaak gezien als tijdrovend en duur. En dat klopt grotendeels: het kóst tijd en de juiste expertise en dus is er een behoorlijke geldelijke investering mee gemoeid. Daar staat tegenover dat eigenheid van functionaliteit juist ook eigenheid van producten ondersteunt en dus de markt goed kan bedienen. Bedrijven dienen zich telkens af te vragen: What am I famous for? en daar hun casus op te richten.

In de praktijk kunnen platformen ook niet zonder data-standaardisatie, waardoor data-verrijking, -uitwisseling en aanbieden of verkopen van data mogelijk is. Alleen is daar wel weer een risico aan verbonden.

De ‘ERP trap’

Een mooi voorbeeld is de evolutie van ERP-systemen, bedoeld om kernprocessen te automatiseren. ERP’s moesten voor alle typen bedrijven passend zijn, standaardisatie was key. Met het steeds verder volwassen worden, leveren ERP leveranciers een gestandaardiseerde, eigen proces-library, vocabulaire en datamodellen. Standaardisatie maakt integratie (deels) eenvoudiger. Maar uiteindelijk blijkt dat het ook kan omslaan in een risico. Het gebruik van ERP brengt vaak extra kosten met zich mee, zoals voor onderhoud en aanpassingen.

Dataplatformen staan echter nog maar aan het begin van hun ontwikkeling, waarbij functionaliteit de datahonger van consumenten, bedrijven en overheden volgt. Om te kunnen voldoen aan deze vraag, is genoemde data-uitwisseling en -aanbieding nodig.

Het risico bestaat dat deze functionaliteit op termijn omslaat en dat bedrijven de standaard functionaliteit van platformaanbieders moeten gaan volgen. Bestaande platformaanbieders standaardiseren steeds meer (bijvoorbeeld gedreven door sectorstandaarden), wat zich ontwikkelt in complete plug & play-bouwblokken. Natuurlijk maakt dat onder meer de integratie van software en data makkelijker. En levert het op korte termijn ook zichtbare resultaten.

Er is echter ook een andere kant aan de medaille. Het is belangrijk dat platformen niet enkel zijn gefocust op standaardisatie, eigenlijk moet innovatie centraal staan. Laten we weer even terugkeren naar de vergelijking met ERP. Binnen het ERP-domein was er het laatste decennium vooral focus op standaardisatie, niet op innovatie. Als platformen ook die weg volgen, gaan infrastructuur & functionaliteit meer over beperkingen dan over mogelijkheden. Door flexibel te blijven en naar eigen – ontwikkeling te blijven streven – inclusief, waar nodig, standaardisatie – wordt een dataplatform een ideale hybride oplossing voor innovatie en nieuwe producten.

Wanneer je de ontwikkeling van een platform uitbesteedt, zie je doorgaans niet precies wat er wordt gebouwd. Dat maakt innoveren moeilijk. Een dataplatform-‘vendor lock-in’ leidt tot de regels van de leverancier, oftewel tot een ‘innovation-lock-in’. Je weet niet wat platformaanbieders op de langere termijn gaan aanbieden en in hoeverre dat bij jouw ambities past.

Bovendien is er altijd het risico dat de huidige aanbieders van dataplatformen zich de innovaties die jij uitvoert op hun platforminfrastructuur, gaan eigen maken. Met deze geaggregeerde kennis kunnen deze aanbieders steeds meer voorop lopen ten opzichte van hun klanten. Dit maakt controle over eigen innovaties steeds lastiger en verhoogt het risico van een ‘unfair advantage’.

Met name bedrijven die een inhaalslag willen maken en versneld van platformen willen profiteren, willen graag plug & play. Die organisaties moeten beseffen dat snelheid een trade-off zal gaan worden voor innovatie. Bedrijven die tijdig genoeg op platformen zijn overgestapt hebben genoeg tijd om te bepalen welke standaard-features gebruikt kunnen worden om hun datavisie te ondersteunen. Ook kunnen ze rustig bepalen welke functionaliteit ze in eigen beheer en onder eigen controle willen ontwikkelen om zo een unieke marktpositie te krijgen en behouden.

Zorg voor een visie op data

Hoe kom je nu tot een juiste benadering van dataplatformen? De eerste stap is voor een duidelijke data visie voor de lange termijn te zorgen. Vaak is dat lastig, omdat bedrijven gewend zijn vooral vanuit de techniek te kijken. Dan is een tot drie jaar al een lange termijn. Maar er zijn vragen die de techniek overstijgen. Een voorbeeld van een langetermijnvisie is de keuze om wel of niet als data broker te fungeren. Bedrijven die veel werken met privacygevoelige data hebben daarbij een andere afweging dan andere typen organisaties.

Een langetermijnvisie hoort in te gaan op relevante ontwikkelingen, op datagedreven producten en diensten in de sector waarin de organisatie actief is, aandacht te schenken aan beschikbare data (partners), de marktpositie (bijvoorbeeld financiële sector, healthcare of energie), en efficiënte bedrijfsvoering via een dataorganisatie. Ook moet zo’n visie ingaan op de vraag welke capabilities je intern en extern wilt hebben en welke partners relevant zijn. Nu, en over wel twintig jaar.

Een dergelijke datavisie brengt ook inzichten in functionaliteiten die jouw organisatie kan onderscheiden van andere. Ook dwingt deze tot beslissen of je de ontwikkeling in huis uitvoert of dat het meer een standaardfunctionaliteit is die je kunt uitbesteden aan aanbieders. Dit laatste doe je voornamelijk wanneer je wilt vertrouwen op functionaliteit die bewezen is in de markt, die waar nodig voldoet aan wetgeving, en die veel tijd zou kosten om zelf te ontwikkelen. Bedenk wel dat standaard-functionaliteiten op gespannen voet kunnen staan met de beoogde data-innovaties.

“EEN DATAPLATFORM-VENDOR LOCK-IN LEIDT TOT DE REGELS VAN DE LEVERANCIER, OFTEWEL EEN INNOVATION-LOCK-IN”

Natuurlijk is het niet alles standaardisatie wat de klok slaat. Platformaanbieders hebben ook innovatie-templates, juist om nieuwe ontwikkelingen te stimuleren. Investeringen in de eigen, unieke functionaliteit maken of breken het commerciële verschil. En dus in de positie in de markt. Het ontwikkelen van eigen functionaliteit die zeer sterk gericht is op de markt en flexibel is voor marktontwikkelingen biedt dus een belangrijke kans. Dergelijke kansen verdienen een sterke en gedragen business case.

Kansen realiseren

Standaardiseren waar mogelijk en flexibel innoveren waar het moet. Dát is de manier om van je dataplatform de winnende oplossing te maken. Wat zijn hiervoor de ingrediënten? Hoe kun je jouw platform onderscheiden van dat van de concurrentie? Datagedreven innovaties onderscheiden zich op drie belangrijke thema’s, namelijk gebruiksvriendelijkheid, betrouwbaarheid en merkidentiteit.

Gebruiksvriendelijkheid

Dit vraagt om een gedegen marktkennis, de juiste oplossingen en mogelijke klanten, afnemers en partners. Een samenspel tussen data experts, UX design, business en sales zorgt voor de juiste functionaliteit die snel door gebruikers wordt geadopteerd.

Betrouwbaarheid

• Zorg voor een duidelijke ontwikkelkalender gebaseerd op de datavisie. Hiermee laat je zien wat gebruikers en partners kunnen verwachten.
• Neem datagedreven beheermaatregelen die ervoor zorgen dat jij je eigen kwaliteitskeurmerk kunt hanteren (ook dat is innovatie!).
• Vorm een betrouwbaar team van dataplatform-specialisten (met bijvoorbeeld data-architecten, data engineers, datakwaliteit-controllers).

Identiteit

• Zorg voor een duidelijke visie en strategische roadmap richting consumenten, afnemers en partners in je markt – met een visie op de marktpositie van jouw dataplatform en/of dataproducten en -diensten.
• Houd overzicht van de bestaande data platformen die je organisatie in gebruik heeft, inclusief beschikbare data. Koppel deze data aan de waardeketens van díe platformen die relevant zijn voor jouw bedrijf. Hiermee kun je versneld innoveren.
• Stel een datagedreven producten- en dienstenportfolio samen met daaraan gekoppeld beschrijvingen van de benodigde functionaliteiten, inclusief een roadmap voor nieuwe producten en diensten. (NB: het realiseren van datagedreven producten en diensten is gestoeld op een aantal componenten. Zie ook de bijdrage van Marinka Voorhout over data monetization).

Kortom, dataplatformen bieden allerlei mogelijkheden voor innovaties en ontwikkelingen. Het bepalen van een visie en focus maakt het bouwen van een hybride dataplatform en het eigen beheer van innovaties mogelijk. Richt je niet voornamelijk op technologie, maar bepaal een daadwerkelijke langetermijnvisie en zorg voor focus. En neem dat als uitgangspunt voor (hybride) dataplatformen, onderscheidende dataproducten en -diensten en uiteindelijk een juiste marktpositie.

Marinka Voorhout is director Data Driven Consulting bij Philips Engineering Solutions. Jeroen Tegelaar is director Data & Analytics bij BearingPoint Nederland.