CxO’s spreken zich uit over AI en andere ontwikkelingen

Technologie is in principe voorhanden, de uitdaging is om beschikbare mogelijkheden op de juiste manier in te zetten: in lijn met onder andere strategie, bedrijfsprocessen, werkwijzen en architectuur. Dat blijkt uit een peiling onder vooraanstaande digitale leiders van uiteenlopende grote Nederlandse organisaties in de aanloop naar CIODAY2023 op 21 november in Hilversum. “De opkomst van kunstmatige intelligentie luidt een volgende fase in. Generieke uitdagingen blijven onveranderd, maar het gaat wel ontzettend rap.”

Het belang van nieuwe ontwikkelingen zoals AI en andere veelbelovende technologieën wordt breed onderkend. Opvallend is dat steeds vaker de waarde voor de organisatie, de eindklant en/of het ecosysteem waarin men operereert centraal staat. Daarmee ontpoppen data en technologie zich steeds meer tot de motor achter uiteenlopende vormen van businesswaarde en verandering.

Het merendeel van de ondervraagde tech-aanvoerders benadrukt dat alles als één geheel moet functioneren. “Technologie moet een integraal onderdeel zijn van de bedrijfsvoering”, zegt de invloedrijke innovatieleider Jeroen Tas, voormalig Chief Innovation & Strategy Officer bij Philips en CIO of the Year van 2013. “Het toepassen van tech en data om proposities, assortimenten en de relaties met klanten en andere ecosysteemspelers te versterken en de operatie verder te automatiseren.”

Hygiënefactoren

Daarvoor moet wel de basis op orde zijn. “Om het maximale te kunnen halen uit nieuw te implementeren technologie zijn de nodige hygiënefactoren vereist”, stelt Madelein Smit, CDIO van HR-dienstverlener Maandag. “Denk aan de beschikking over de juiste data, consistente processen, een gedegen security en privacy. Daarnaast moet sprake zijn van duidelijkheid omtrent strategie, klantreis, besluitvorming, wensen en behoeften in de markt. De meeste middelgrote bedrijven voldoen nog niet aan deze basisvoorwaarden.”

“Als de fundering niet goed is, worden zaken als AI, IoT en innovatie heel lastig”, zegt oud-CIO of the Year en thans Digital Operating Partner bij Triton Partners Arnoud Klerkx. “Daarnaast is er een grote uitdaging ten aanzien van de business – met name qua digitale kennis en ervaring. Het moet bovendien duidelijk zijn dat ontwikkelingen rondom AI, IoT en innovatie geen grote projecten zijn met een NPV en ROI op de investering, maar juist korte agile initiatieven zijn waar je juist fouten moet maken om te kunnen leren.”

Hoe goed je ook georganiseerd bent, je staat als leider en organisatie voor uitdagingen. AI is daarvan nu de grote aanjager. Vraagstukken rond verandermanagement, de omgang met talent, de juiste strategie enzovoorts zijn opnieuw relevant. “In de basis verandert er voor de CIO, CTO en CDO niet zo veel, zou je dus zeggen. Maar de snelheid van verandering, de ‘pace of change’ is wel echt anders”, zegt Gerhard van der Bijl, tech-verantwoordelijke bij Albert Heijn, Gall & Gall en Etos. “Met AI veranderen werkpatronen in organisaties, en je hebt dat snel en op doordachte wijze te faciliteren.”

Struikelblok

Nieuwe ontwikkelingen zijn vanuit technisch oogpunt niet het grootste struikelblok, beaamt Director Data & Analytics Ralf de Haan van Pon. “Een grotere uitdaging is de werknemers goed opleiden, zodat de juiste ideeën en kansen op tafel komen te liggen en uiteindelijk het gebruik van de oplossingen wordt gestimuleerd. Change management is daarmee misschien wel het moeilijkste. Daarnaast speelt leiderschap een ontzettend grote rol. Hoe vertalen deze ontwikkelingen zich naar de strategie en andersom?”

Een dynamiek die zowel top-down als bottom-up is. Hylke Sprangers, toezichthouder, Erasmus-docent en in 2018 uitgeroepen tot CIO of the Year: “Hoe overtuig je het bestuur en krijg je de klus geklaard? Hoe geven we de rol van digitaal in het bedrijf opnieuw vorm? Hoe kunnen een efficiënte bedrijfsvoering en adaptieve innovatie op elkaar worden afgestemd?” Heinekens Chief Digital & Technology Officer Ronald den Elzen pleit voor het voortdurend inzichtelijk maken van de door digital, data en technologie geleverde waarde. “De toenemende investeringen zullen voornamelijk de business ten goede komen en niet IT.” Het ’tracken’ van de opbrengsten is voor het benodigde draagvlak cruciaal.

Kennisniveau

Diverse ondervraagde technologieleiders pleiten voor het gezamenlijk aanvliegen van technologie en data om de maximale waarde te kunnen genereren. “Veel bedrijven hebben deze capabilities gesplitst”, stelt Sjoerd Blüm, oud-CIO van Schiphol Group, verkozen tot Most Innovative CIO of the Year in 2020. “Om snel en effectief in te spelen op de zich ontwikkelende trends moeten de tech- en databeweging in cadans zijn met en onderdeel zijn van dezelfde strategie. Dat is op (te) veel plekken niet het geval.”

Dit vereist volgens onder meer verhoging van het kennisniveau van medewerkers en andere betrokkenen, zo stelt men. “Uitdaging is de business mee te nemen in de nieuwe wereld”, aldus de CIO of the Year van 2019, Perry van der Weijden. “Daar bestaat nog de nodige scepsis en onbekendheid. Hiernaast is er een angst omdat men op het gebied van ethiek, privacy en regelgeving de gevolgen nog niet kan overzien.”

Geen zwarte doos

Volgens zijn vakgenoot Marcel Krom, CIO of the Year van 2020 en momenteel actief als onafhankelijk adviseur, vraagt kunstmatige intelligentie naast de juiste operationele, systeem- en datatechnische fundamenten tevens om een menselijk filter. Tevens mag de AI, om ethische kwesties en andere problemen te voorkomen, niet het karakter hebben van een zwarte doos. “Je moet altijd zorgen dat door AI genomen of voorgestelde beslissingen uitlegbaar blijven.”

Anna Chernilovskaya, CIO en Manager Datacare van ONVZ, ziet hier naast een bestuurlijke verantwoordelijkheid tevens een taak voor leveranciers: “De mogelijkheden van nieuwe technologieen zijn groot. Maar we verwachten wel veilige oplossingen die voldoen aan geldende privacyeisen en klaar zijn voor de wetgeving van de komende jaren onder andere op het gebied van data, AI en digitale markten.”

CIODAY-thema

Tijdens CIODAY2023 op 21 novmber in Hilversum zullen bovenstaande thema’s zeker worden geadresseerd. Onder het motto ‘From tech to impact (in the AI era)’ worden nieuwe technologische mogelijkheden vooral bezien vanuit hun toegevoegde waarde voor bedrijf, ecomomie en maatschappij.

Dat vereist de juiste strategische en organisatorische inbedding. Met andere woorden: CIO’s, CTO’s, CDO’s en andere tech-leiders zullen aan de basis moeten blijven werken. Dat vraagt om visie, overtuigingskracht en verandervermogen.