Wolter Lemstra, Associate Professor van Nyenrodes Strategy Center heeft in zijn vroegere loopbaan ruime inhoudelijke ervaring in de technologiesector opgebouwd. “Ik zag telecom- en IT-bedrijven tijdens de opmars van internet massaal van binnenuit transformeren, inclusief de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen”, blikt hij terug. “In mijn huidige rol breng ik empirie en theorie samen.”

Zijn onderzoek is onder andere gericht op de strategie van bedrijven en innovatietrajecten in relatie tot leiderschap en organisatiestructuur. Lemstra heeft daarbij een open oog voor het veelal over de jaren heen opgebouwde technologische fundament van bedrijven, en de hiermee samenhangende (on)mogelijkheden in de toekomst. Dat maakt zijn verhaal en insteek voor veranderingsgezinde CIO’s, CTO’s en andere executives realistisch en werkbaar.

Concurrentie

Lemstra’s transformatievisie begint bij Moore’s Law: de periodieke verdubbeling van processingcapaciteit per chip-oppervlakte sinds 1970. “Als gevolg van deze exponentiële ontwikkeling hebben we nu allemaal een supercomputer op zak. Deze wetmatigheid is tevens de aanjager van de belangrijkste economische trend: de vijfde industriële revolutie.”

Hij vervolgt: “De combinatie met internet heeft de ontwikkeling van de cloud en daarmee ‘power by the hour’ mogelijk gemaakt. Fantastisch voor startups die daarmee niet eerst hoeven te investeren in een eigen infrastructuur. Software en digitale platformen hebben van de wereld één grote marktplaats gemaakt en de onderlinge concurrentie vergroot. Denk aan de impact van een Nederlandse fintechspeler als Adyen op de wereld van financiële transacties.”

Geen doel

Deze Moore’s Law drijft bovendien andere ontwikkelingen voort zoals kunstmatige intelligentie: hoe meer data hoe krachtiger de algoritmen, hoe beter het resultaat. “Dit speelt in de totale breedte van de economie en samenleving, in de ontwikkeling van een vaccin tegen Covid-19, in diagnostiek in ziekenhuizen. En in de optimalisatie van bedrijfsprocessen, in het voorschotelen van de meest geëigende advertentie tijdens het surfen op internet.”

De toepassing van ict is volgens Lemstra geen doel op zich. Het is een middel om een bepaald doel te bereiken. “Net als in voorgaande industriële revoluties draait het om een ‘general purpose’-technologie als de enabler van de moderne business. Dat betekent dat de ict van een ondersteunende functie nu tot de core van de business en waardeketen gerekend moet worden. Ondernemen met informatietechnologie vergt evenwel een ingrijpende transformatie.”

Bedrijfswaarde

Om data en technologie te kunnen omzetten in nieuwe bedrijfswaarde, moeten organisaties en hun leiders weten hoe ze aan huidige en toekomstige wensen van klanten gaan voldoen. Dat betekent volgens de Nyenrode-docent dat ze kennis hebben van de onderliggende behoeften. “Het gaat niet om de auto, maar om mobiliteit, niet om banken maar om financiële dienstverlening. In de voeding speelt ‘functional food’ in een pilletje versus ‘experiencing food’ in een sociale setting.”

“Om te voorkomen dat ze links en rechts worden ingehaald zullen bedrijven een beeld van de toekomst moeten ontwikkelen.” Of beter: van mogelijke toekomsten en scenario’s. “De daarvan afgeleide ‘compelling-visie’ moet vervolgens breed door de organisatie gedragen worden, zodat iedereen weet wat de richting is en van daaruit zelf en zonder toestemming te vragen kan beoordelen wat goed of fout is”, aldus Wolter Lemstra.

Kloof dichten

Verkokering van systemen en processen maakt het lastig om snel te kunnen acteren en reageren op veranderingen in de markt, en de manier waarop consumenten bediend willen worden. “Er is een omni-channelbenadering nodig, waarbij data van de voorkant van het bedrijf naar de achterkant vloeit en weer terug. Zonder oponthoud en zonder complexe bewerkingen. Legacy-systemen moeten versneld worden vervangen. Tevens is een geïntegreerde datastrategie nodig. Agility is het toverwoord en niet alleen op de ict-werkvloer. Het hele bedrijf moet wendbaarder worden.”

Vanuit de ict-afdelingen ontstaat door implementatie van methoden als Agile en Scrum vaak een druk op de rest van de organisatie om mee te gaan in de digitale transformatie. Deze bottom-upbeweging vanuit de ict, met de kenmerkende klant- en businessgerichte agility, vraagt tegelijk om top-downconsensus over de te volgen koers. Niet zoals vroeger door ‘command & control’, maar zoals gezegd door op visie gebaseerd draagvlak. Daar hoort vaak een ander type leiderschap bij.

Leiderschapsprofiel

Technologische ontwikkelingen binnen en buiten de organisatie dwingen directies volgens Lemstra tot fundamentele keuzes, waardoor de CIO in een bijzondere positie terecht is gekomen. “Vanuit zijn of haar rol kan het bedrijf worden getransformeerd en de volledige potentiële waarde van het nieuwe digitale paradigma worden gerealiseerd. De CIO bevindt zich daarmee op het scharnierpunt van de transformatie van oud naar nieuw. Qua paradigma, qua organisatiedoelstelling en qua visie.”

“De CIO bevindt zich op het scharnierpunt van de transformatie”

Hij roept executives op om goed te kijken wat er om hen heen gebeurt, om vervolgens op basis van herijkte inzichten hun bedrijf vooruit te helpen. Lemstra: “Ik noem dat ‘foresight-in’ als variatie op inside-out en outside-in: niet op één maar op meerdere mogelijke toekomsten, scenario’s anticiperen. Zo kom je los van oude manieren van werken en kun je nieuwe kansen in de praktijk brengen.”

Wolter Lemstra

Is kerndocent van het programma Modulair Executive MBA in Business & IT van Nyenrode Business Universiteit. Nyenrode Business Universiteit werkt aan een duurzame toekomst door studenten en deelnemers te stimuleren zich te ontwikkelen tot verantwoordelijke leiders. Dit doet de universiteit door een combinatie van academische theorie, praktische relevantie en persoonlijke ontwikkeling aan te bieden. Op Nyenrode leer je onderbouwen, toepassen en overtuigen, zodat je de theorie ook succesvol in de praktijk kan brengen. Nyenrode is de enige particuliere universiteit van Nederland, opgericht in 1946 voor en door het bedrijfsleven. Nyenrode kenmerkt zich van oudsher door een sterke internationale oriëntatie.