Op het gebied van digitalisering loopt de financiële sector voorop. Een bank heeft immers geen fysieke producten waarbij IT slechts een ondersteunende rol speelt: IT vormt de kern van het bedrijf. Rabobank heeft veel en bovendien zeer geavanceerde IT. Om die overzichtelijk en beheersbaar in te zetten, speelt architectuur een belangrijke rol.

Doordat business en IT zo nauw met elkaar verbonden zijn, dienen beide in samenhang te worden ontwikkeld; stapje voor stapje op een agile wijze. Mirjam Verlinden, chief architect en daarmee manager van de afdeling Architectuur, gunt ons – Daan Rijsenbrij (architectuurauditor) en Hotze Zijlstra (IT-journalist) – een blik in de Rabobank-keuken.

Positionering architectuur

De Raad van Commissarissen is zich bewust van het belang van IT en architectuur voor de bank. Dit blijkt onder andere uit de aanstelling van een chief innovation & technology officer (CITO) in de Managing Board. Aan hem rapporteren negen functionarissen: de chief architect, chief data officer, chief information security officer, vier chief technology officers en de heads of Strategy & Innovation en Agile Transformation. De CTO-afdelingen betreffen de technologiegebieden van de onderdelen Retail NL, Wholesale & Rural, Risk & Finance en Engineering & Employee. Opvallend is dat Rabobank in 2017 al afscheid heeft genomen van de CIO-functie.

“De Raad van Commissarissen is zich bewust van het belang van IT en architectuur voor de bank”

Rabobank gelooft overigens in een strikte scheiding tussen architectuur en IT. “Bestuurlijk zijn zij tot op het hoogste niveau gescheiden, hoewel ze op alle niveaus van elkaar afhankelijk zijn”, vertelt Verlinden.

Snel door Simplify@Scale

Rabobank levert veel financiële diensten, veel meer dan enkel betalingsverkeer. Op alle gebieden van deze diensten zie je nieuwe concurrerende spelers. Dit betekent dat de bank sneller moet reageren op wensen van bestaande en nieuwe klanten en/of op vereisten vanuit regelgeving.

“We doen dit met autonome multidisciplinaire teams die snel kunnen inspelen op nieuwe wensen”, zegt de chief architect. “In deze teams, die we squads noemen, werken business, IT en architectuur naadloos met elkaar samen. Hierbij richt de business zich primair op de requirements van een oplossing, IT op de realisatie daarvan en architectuur aan de kaders waaraan de oplossing moet voldoen.” Rabobank schaart dit alles onder de noemer Simplify@Scale.

De squads zijn ondergebracht in een organisatiestructuur die bestaat uit divisies, tribes en areas. Een tribe is verantwoordelijk voor de inrichting van een volledige waardeketen, bijvoorbeeld Markets, Betalen of Wonen. Een area is verantwoordelijk voor de inrichting van een groep samenhangende customer journeys.

Architectenpopulatie

Cruciaal uitgangspunt bij Rabobank is de besturingsdriehoek van business, IT en architectuur. Dit driemanschap werkt op basis van gelijkwaardigheid samen en stuurt gezamenlijk op de inrichting van de waardeketens, ieder vanuit de eigen discipline. Een architect binnen Rabobank is daarmee geen vrijblijvende adviseur. Hij of zij maakt deel uit van de formele besturing, op zowel het niveau van divisies, tribes, areas als squads.

Rabobank kent in principe slechts twee soorten architecten: de business architect, werkzaam binnen de afdeling Architectuur, en de solution architect, werkzaam binnen een van de vier IT-afdelingen. De eerste kijkt primair vanuit de behoefte van de business en geeft sturing aan de inrichting van de processen en het applicatielandschap van de bank. De solution architect kijkt in de eerste plaats vanuit de constructie en maakbaarheid van de oplossing, en is daarmee als het ware de rechterhand van de business architect. Beide typen architecten vullen elkaar dus aan.

Afdeling architectuur

De afdeling Architectuur telt op dit moment ruim zeventig business-architecten. Omdat Rabobank doordrongen is van het belang van architectuur, wordt de afdeling in de komende periode verder uitgebreid. De meeste vacatures zullen naar verwachting ingevuld kunnen worden door interne doorstroom van solution-architecten. Er worden waarschijnlijk ook enkele architecten extern geworven. Daarnaast zijn er ruim tweehonderd solution-architecten werkzaam bij de vier IT-afdelingen.

“Rabobank gelooft in een strikte scheiding tussen architectuur en IT. Bestuurlijk tot op het hoogste niveau gescheiden, maar op alle niveaus van elkaar afhankelijk”

De afdeling Architectuur kent rollen op drie verschillende niveaus. De meeste business-architecten hebben een rol als area-architect op een of twee areas. Meer ervaren medewerkers zijn tribe-architect. De meest ervaren personen vervullen de rol van divisie-architect, hebben HR-verantwoordelijkheid voor een aantal architecten in hun team en nemen ook de verantwoordelijkheid voor een enterprise-thema. Twee van die thema’s – Security en Data & Analytics – zijn dermate omvangrijk dat hier dedicated architecten voor zijn aangesteld.

Architectuurscholing

Een belangrijk aandachtspunt bij Rabobank is het ontwikkelen en werven van nieuwe architecten. Er was al een groot tekort op de arbeidsmarkt, maar door de voortgaande digitalisering zijn er méér nodig. Het verloop is gelukkig laag: naar schatting tien tot vijftien procent van de nieuwe business architecten wordt extern geworven, de rest stroomt intern door vanuit de functies solution architect of senior business analist. De kandidaten die van buiten komen, komen hoofdzakelijk uit de financiële sector.

De pijplijn van nieuwe business architecten start bij het aannemen of aanstellen van solution architecten. Rabobank evalueert hen jaarlijks om te kijken hoe zij zich ontwikkelen en wie mogelijk interesse heeft in een functie als business architect.

Rabobank kiest naast vakinhoudelijke trainingen en trainingen op het gebied van communicatie-skills ook voor training-on-the-job, waarbij een senior architect een junior architect onder zijn hoede neemt. Mirjam Verlinden vindt generieke architectuurvaardigheden overigens belangrijker dan de kennis van een specifiek businessdomein. “Architecten nemen deze domeinkennis over het algemeen makkelijk op.”

De afdeling Architectuur streeft ernaar om business-architecten na drie of vier jaar te laten switchen naar een ander domein. “Dat houdt ze enthousiast en fris. Een van de architecten heeft bijvoorbeeld drie jaar in het HRM-gebied gewerkt en is toen overgegaan naar zakelijk financieren. Zo is ook een architect die in de betaalketen zat overgestapt naar de mobile app. Zo biedt Rabobank een interessant carrièrepad voor zowel jonge alsook meer ervaren architecten.”

Grote architectuuruitdagingen

Rabobank is bezig met het vernieuwen en consolideren van de ‘core banking’-applicaties en toepassingen voor ondersteunende functies. Hierbij wordt zo veel mogelijk gekozen voor in de markt beschikbare standaardoplossingen. “Het zou mooi zijn als alle kern-businessapplicaties kunnen worden ingezet als SaaS, maar zover is de markt vaak nog niet.”

Het ontmantelen van legacy vergt vaak grote meerjarige trajecten, waarbij architectuur cruciaal is. Een transformatiestrategie is vaak complex, omdat business en IT in onderlinge afhankelijkheid moeten worden ontwikkeld. De overstap van oud naar nieuw geschiedt stapje voor stapje, waarbij elke stap meerwaarde moet opleveren en de gehele keten moet blijven functioneren.

“De architecten zijn sturend in de volgorde waarin de stappen worden gezet, resulterend in roadmaps. Voor architecten is dit leuk en uitdagend werk, omdat ze een complexere situatie tijdens migratie weer simpel kunnen krijgen”, aldus Mirjam Verlinden. “Bij die grote verandertrajecten moet er continu worden bijgestuurd. Tijdens het vernieuwen van oude applicaties komen er nieuwe businesswensen en regelgeving bij, deze kunnen impact hebben op de weg naar de doelarchitectuur.”

Moderne klantgerichtheid

Doordat de digitaliseringsgraad in Nederland redelijk hoog ligt, gebruikt de meerderheid van de klanten het web of de app. De consument heeft steeds modernere wensen. Naast het gebruik van de app of het web is er ondersteuning voor (callcenter-)medewerkers, chatfuncties en ondersteuning van videogesprekken. Functionaliteit wordt vanaf de start ingericht voor multi-channel.

De functionaliteit voor het ondersteunen van de customer journeys wordt continu vernieuwd. Er wordt veel aandacht geschonken aan klantbeleving, maar ook de werkzaamheden van de Rabobank-medewerker worden met nieuwe digitale faciliteiten uitgebreid. Veel van die ondersteuning staat in de cloud. Het inrichten van digitale werkruimtes voor medewerkers is geen onderwerp van gesprek: de functionaliteit en informatie die medewerkers nodig hebben is reeds digitaal beschikbaar.

“Wij kennen in principe slechts twee soorten architecten: de business architect en de solution architect”

Rabobank ontwikkelt haar klantgerichte functionaliteit zelf omdat zij daar onderscheidend in wil zijn, bijvoorbeeld door klanten inzicht te geven in hun financiële situatie.

Voor dit alles is veel architectuur nodig. Te beginnen met de architectuur van het generieke deel van de webpagina’s en van de mobiele app. Deze architectuur is zo ingericht dat squads van verschillende tribes onafhankelijk van elkaar functionaliteit kunnen inzetten voor de app en de website.

Banking as a Service

Eind vorige eeuw werd al geconstateerd dat de wereld geen behoefte heeft aan banken maar wel aan bankieren. Een lening aanvragen voor een grote bestelling bij bol.com kan bijvoorbeeld via een digitale oplossing van Rabobank vanuit de omgeving van de webwinkel. Dit wordt Banking as a Service (BaaS) genoemd.

BaaS betekent in wezen dat de klanten niet naar de bank komen, maar dat de bancaire functie wordt gebracht naar waar de klanten zijn. Technisch wordt dit gerealiseerd middels API’s, hetgeen zorgt voor een volledige ontkoppeling tussen de bank en bol.com.

Om Banking as a Service-functionaliteit te kunnen leveren, moet het proces bij de bank volledig geautomatiseerd worden. Ook beslissingsregels moeten worden geautomatiseerd. Kortom, een automatisering van de intelligentie.

Business-betrokkenheid

Door het toepassen van de genoemde Simplify@Scale werkwijze is de business automatisch intensief betrokken bij architectuur.

De Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen zien zoals gezegd het belang van IT en architectuur. Vanuit deze disciplines worden regelmatig presentaties aan de twee raden gegeven. Zo heeft Mirjam Verlinden vorig jaar twee presentaties verzorgd: over platformen en over digitalisering. Ook worden regelmatig een-op-een-gesprekken gevoerd om architectuurbesluiten door te spreken of toe te lichten. “Zo heeft recentelijk onze lead-architect op het gebied van hypotheken een toelichting gegeven over de architectuur van deze keten aan een van de bestuurders.”

Architectuur-inspiratie

Inspiratie over nieuwe architectuurmogelijkheden wordt opgedaan door het bezoeken van bedrijven en het volgen van fysieke conferenties. Het gaat bij die conferenties niet zozeer om de lezingen, maar vooral om de gesprekken met andere architecten. Zo doen architecten nieuwe ideeën op, of leren op een andere manier naar de wereld te kijken. Deze wandelganggesprekken zijn belangrijker dan de formele agenda van de conferentie.

Architectuur-governance

De hechte manier waarop business-architecten en solution-architecten samenwerken met de squads vormt een belangrijk onderdeel van de governance. Zo zijn zij goed op de hoogte van wat er speelt.

Verlinden noemt dat ook wel ‘architecture by walking around’. Daarnaast is formele architectuur-governance ingericht via de Enterprise Architecture Board en via de diverse Architecture Boards in de divisies. In de Architecture Boards vindt collegiale review plaats en wordt getoetst of een architectuur-uitwerking voldoet aan de generieke architectuurkaders die gelden voor heel Rabobank.

Wetenswaardigheden

Rabobank heeft gekozen voor public cloud als standaard. De bank zal namelijk nooit kunnen opboksen tegen de ontwikkelkracht van grote cloud service providers. Rabobank wil bovendien excelleren in bankieren, niet in het automatiseren van infrastructuur.

“Generieke architectuurvaardigheden zijn belangrijker dan de kennis van een specifiek businessdomein”

Een belangrijk principe is ‘compliancy by design’. De compliancy-regels zijn dus verwerkt in de architectuurprincipes. Rabobank heeft voor heel veel concepten en objecten een ‘golden source’: een generiek sjabloon dat op Rabobank-niveau is vastgesteld als ‘single version of the truth’.

Over Mirjam Verlinden

Mirjam Verlinden is sinds september 2020 manager van de afdeling Architectuur. Daarvoor vervulde ze diverse architectuurfuncties binnen de bank. Zij is intussen binnen Rabobank ruim vijftien jaar intensief bezig met architectuur.

In haar architectuurdenken gebruikt zij de 5C-benadering: create, communicate, consult, control en coach. Oftewel het opstellen van een architectuur, het uitdragen en zichtbaar maken ervan, het adviseren over architectuur, het borgen dat deze juist wordt geïmplementeerd en het ontwikkelen van kennis en kunde op het gebied van architectuur bij medewerkers.

De chief architect van Rabobank wordt in haar dagelijkse werkzaamheden echt enthousiast als ze complexe dingen zo simpel mogelijk kan maken. Als afgestudeerd bioloog stelt zij vast dat alles waar je niet op stuurt, vanzelf complex wordt. “Dat is logisch”, vervolgt zij. “Want om zaken simpel te krijgen moet je goed naar het geheel kijken, anders optimaliseer je de stoeptegels in plaats van het plein.” Leuk aan haar relatief kleine afdeling Architectuur vindt ze dat ze samen met de architecten de hele bank kan overzien. Zij sturen middels architectuur op de samenhang van business en IT. Als onderdeel van hun rol, worden haar architecten steeds vaker betrokken bij het inrichten van de organisatiestructuur van tribes en areas.

Mirjam Verlinden ziet dat architectuur steeds belangrijker wordt. De vraag naar architecten op haar afdeling neemt continu toe. Ze vraagt zich af of daar ooit een einde aan komt. Voorts stelt ze vast dat het strategisch gehalte bij de toegenomen vraag in de loop der jaren is gegroeid. “Integraliteit en adaptiviteit worden steeds belangrijker. Architectuur wordt steeds meer de verbinding tussen business en IT.”

Daan Rijsenbrij is architectuurauditor en Hotze Zijlstra is IT-journalist.