Nieuwe technologie heeft bijna altijd een ontwrichtend effect in de samenleving. En vaak lijkt een kwestie nieuw, maar bijna even vaak zijn er in het verleden vergelijkbare kwesties onder de aandacht gekomen. Dat kan houvast geven bij onze opinievorming. Een gesprek met Prof. dr Ronald Jeurissen, Chair of Business Ethics aan de Nyenrode Business Universiteit.
Ethiek en AI worden tegenwoordig vaak in één adem genoemd. “Hoe kun je een fenomeen als ChatGPT ethisch bekijken? Goed de feiten onderzoeken, de voors en tegens bepalen en dan zorgvuldig afwegen. Ook altijd bereid zijn om je mening te herzien. Sinds Aristoteles doen we het al zo in de ethiek, en het werkt. Als je eenmaal door hebt hoe je dat doet, dan kun je dit telkens opnieuw toepassen – je krijgt een habitus”, zegt Jeurissen, die de module Business Ethics in Context binnen de track Business & IT van het Modulair Executive MBA doceert, waarin ook ethiek een belangrijke plaats inneemt.
“Anders val je al snel in een van twee kampen: je vindt het fantastisch, of je vindt het niks. Bijna niemand zegt: ‘Ik vind er nog even niets van, want ik weet nog te weinig om me een mening te vormen’.”
Iemand die geleerd heeft dingen van hun ethische kant te belichten, kan zinnige vragen stellen en nadenken over antwoorden, aldus Jeurissen. Die vragen en antwoorden kunnen leiders in business en IT bijvoorbeeld helpen een strategie te ontwikkelen of een beleid te bepalen: precies waar de module voor is bedoeld.
Hoe beïnvloedt technologie de menselijke belangen en waarden? Dat is, even simpel gezegd, waar een ethicus naar kijkt, zegt Jeurissen. “Het kan bijvoorbeeld zijn dat ChatGPT zich niets aantrekt van eigendomsrechten. Dan heb je meteen al een probleem. Er worden teksten gepakt die achter een paywall zitten, dus je lijkt daar een simpel rechtenprobleem te hebben.” Als de technologie echter niet transparant is, en de output van AI niet traceerbaar is tot broninformatie, kunnen eventuele rechthebbenden geen verhaal halen bij de rechter. Dus hier is het antwoord eigenlijk vrij snel gevonden en, afhankelijk van je positie, onbevredigend of hoopgevend.
Een andere relevante vraag is hoe generatieve AI het schrijverschap beïnvloedt. Jeurissen: “Wat is schrijverschap? Iedereen die ChatGPT inzet bij het schrijven, ‘schrijft’ dingen die hij of zij niet zelf heeft bedacht. Is dat erg? Of niet? Dat is interessant als het gaat om teksten waarvan het de bedoeling is vast te stellen wat de relevante kennis is van een student, zoals bij een werkstuk. Dat is een probleem voor universiteiten en daar zijn wij nu ook mee bezig.”
“Verder kun je je op cultuurfilosofisch niveau afvragen of we wel moeten willen dat een bedrijf als OpenAI zo’n enorme sturing geeft aan de samenleving. Dan moet je dus kijken hoe in het verleden richting is gegeven aan de maatschappij. En dan zie je dat je bijna altijd uitkomt bij privé-initiatieven en individueel charisma, geen overheidsprogramma’s. Dat laatste moet je ook helemaal niet willen, dan krijg je een totalitaire samenleving. Wat Schumpeter creatieve destructie noemde, ook in de economie – die dynamiek brengt ons ver. Maar soms gaat het heel hard. We dreigen uit de bocht te vliegen, en dan moeten we ontwikkelingen afremmen.”
Daar ligt vaak een taak voor de overheid, omdat bedrijven zichzelf meestal geen restricties opleggen. Jeurissen: “Soms ontwikkelt een product of dienst zich zodanig dat het een zeer grote invloed op het algemeen belang krijgt. Dan kan de overheid zeggen: ‘hier willen we meer regie over hebben’. Dan zorgen we dat er governance komt, via een toezichthouder bijvoorbeeld, maar ook nationalisering was ooit een beproefde methode.”
Een nieuw issue dat zich volgens Jeurissen steeds nadrukkelijker opdringt, is het toenemende milieubeslag van de digitale economie. “Ik denk dat mensen schrikken van het CO2 verbruik van hun consumptie. We moeten grenzen stellen aan de groei. Dat speelt juist in de ICT-sector. Hoe kun je consuminderen op ICT-gebied? Nu komt er 5G aan en zal de content via het netwerk weer zwaarder worden. Als we zo doorgaan winnen we de CO2-wedstrijd nooit.”
MBA in Business and IT
De Modulair Executive MBA in Business and IT is voor geïnteresseerden uit het IT-werkveld. Niet alle colleges handelen echter over IT – de MBA is gericht op bredere thematieken. De cursus omvat de volgende onderdelen:
- Dealing with ethical dilemmas in business
- Management of integrity
- Moral courage and ‘giving voice to values’.
- How are markets, law, and ethics interrelated?
- Introduction to contracts law
- Contracting in the data economy (over IT contracting)
- AI Ethics (over de nieuwste ethische ontwikkelingen op het gebied van AI)
- Keenbee-case (over de effectiviteit van fraudedetectie met AI)
- Radical thinkers (over radicaal vernieuwende ideeën over onderneming en samenleving, zoals ‘degrowth’ en ‘rewilding’.
Kijk voor meer informatie op de website van Nyenrode Business Universiteit.
