De wildgroei in architectentitels in de digitale wereld is nauwelijks meer te overzien. Opdrachtgevers zijn allang de draad kwijt, ook architecten zelf weten nauwelijks meer wie wat doet en waarom. Tijd voor een grote schoonmaak, betoogt Daan Rijsenbrij.

Een klant vroeg mij laatst: “Moet dat nu echt, al die architectentitels? Iedereen die slim lijkt, wil architect heten.” En ik, als architectuurauditor, kon hem geen ongelijk geven. Er is de laatste jaren een enorme toename in het aantal samengestelde titels te bespeuren die eindigen op ‘architect’. Inflatie dreigt, en daarmee verliezen de ware architecten in het digitale domein aan geloofwaardigheid.

Om de vraag van die klant te beantwoorden zal ik eerst mijn kijk op de onderneming (of overheidsorganisatie) geven. De bedrijfsfuncties van een onderneming dienen uiteen te worden gerafeld tot elementaire business capability’s. Zo’n capability bestaat uit een of meerdere medewerkers die het werk verrichten, ondersteund door scholing en ervaring, een kennisbank en ‘kennissen’: medewerkers wier kennis nuttig is voor de uitoefening van het werk.

Daarnaast is er inkomende informatie, opgeleverde informatie en een trigger waardoor de business capability wordt wakkergeschud. Voorts staan digitale diensten en gegevensverzamelingen ter beschikking.

Business capability’s kunnen worden aaneengeregen tot processen, bedrijfsprocessen of zelfs ketens. In een onderneming stroomt het werk van links naar rechts (eenvoudig verwoord: ‘van zand tot klant’ of ‘van korrel tot borrel’). De financiën stromen van rechts naar links (van klant naar halffabricaten/grondstoffen). De derde categorie wordt gevormd door de informatiestromen, die zowel van links naar rechts, als van rechts naar links en zelfs naar boven en beneden gaan.

Een veel gebruikte uitspraak is: ‘meten is weten, maar informeren is functioneren’. Het soepel en tijdig informeren is wezenlijk voor het functioneren van een onderneming. Juiste informatiestromen zorgen dat de onderneming vitaal en slagvaardig kan zijn.

Titelverandering

Nu naar de kern van de zaak. Een vitale en slagvaardige onderneming vaart wel bij een heldere naamgeving van functies en rollen. Ik begin bovenaan de hiërarchie en stel voor dat de titel enterprise architect in vele gevallen in organisatiedeskundige kan worden veranderd. Businessarchitect wordt dan business analist, data-architect wordt data-ingenieur, software-architect wordt software-ingenieur, infrastructuurarchitect wordt infra-ingenieur en security-architect wordt security-expert. Daarmee heb ik de belangrijkste wel gehad.

“Moet dat nu echt, al die architectentitels? Iedereen die slim lijkt, wil architect heten.”

Voorts lijkt het mij verstandig de volgende 27 titels af te schaffen: strategisch architect, tactisch architect, business architect (of bedrijfsarchitect), productarchitect, procesarchitect, ketenarchitect, innovatie architect, verander-/transitiearchitect, IV-architect, BI-architect, ECM-architect, knowledge architect, datawarehouse-architect, applicatiearchitect, technisch architect, ICT/IT-architect, performance-architect, storage-architect, netwerkarchitect, integratie-architect, cloud/platform-architect, IAM-architect, beheer/governance-architect, programma-/projectarchitect, agile-architect, testarchitect, en uiteraard architectuur-consultant.

Bovenstaande titels heb ik gevonden in profielbeschrijvingen op LinkedIn. Ben ik er nog een vergeten?

Wat er wat mij betreft overblijft, zijn vijf soorten digitale architecten die ieder weer hun eigen specialismen kunnen hebben. De hoogste architect, de chief architect, hoort de evenknie te zijn van de CIO, die als manager zorgt en borgt dat de informatie blijft stromen, net zoals de CFO verantwoordelijk is voor het stromen van de centjes. De digitale architect is de creatieve vormgever die zorgt dat die informatiestromen mogelijk zijn. Hij is dus géén manager, uitgezonderd van een klein team van collega-architecten.

Titels na opschoning

Wat mij betreft blijven na opschoning deze vijf typen architecten over:

1. Informatiearchitect, inclusief de architect voor het informatieverkeer.
2. Chief architect, onder andere geassisteerd door businessanalisten en informatiearchitecten.
3. Domeinarchitect, onder andere geassisteerd door businessanalisten, informatiearchitecten en technologen.
4. Solution architect, onder andere geassisteerd door een solution engineer.
5. Werkruimte-architect (dus van de digitale werkruimte), geassisteerd door software engineers en wellicht ontwerpers.

Wat architecten betreft, geloof ik dus in slechts één kapitein op het schip, met wellicht een grote, deskundige staf.

We kunnen architecten daarnaast nog kwalificeren door hun mate van vaardigheid en kennisniveau:

• Een (volleerd) architect kan zelfstandig functioneren.
• Een junior architect, ofwel gezel, werkt onder begeleiding van een senior architect als leermeester.
• Senior architect (leermeester).

Hetzelfde geldt natuurlijk voor ingenieurs. Kwalificaties als ‘internationaal’, ‘concern’ en ‘master’, lijken mij overigens een beetje overdreven.

Blijft over de scheiding tussen architect en ontwerper. Sommige sectoren hebben architecten (de bouw), andere sectoren hebben een ontwerper (de mode en de auto-industrie). Maar de digitale wereld heeft beide. Is dit overdreven? Is er wel onderscheid te maken? Het lijkt mij van niet. Zouden we de titel ontwerper niet moeten vervangen door junior architect?

Resumerend

De populatie professionals die aan de architectuur werken zijn naast de architecten verschillende soorten ingenieurs en experts op het gebied van cybersecurity. Geen managers of beheerders.

Ik besef dat ik hier een flinke steen in het water gooi, dus zie dit voorstel tot opschoning als een eerste schot voor de boeg. Ik sta open voor aanvullingen en onderbouwde bezwaren.