Menig bestuurder en toezichthouder vraagt zich af hoe digitale transformatie en digitale innovaties zich verhouden tot het bestaande businessmodel van een organisatie. Hoe beoordeel je opkomende technologieën? Hoe experimenteer je, terwijl je organisatie daar niet op ingericht is en je de uitkomsten van experimenten niet kent? Kitty Koelemeijer, hoogleraar Marketing aan Nyenrode Business Universiteit, is vertrouwd met deze vraagstukken: “Ik wil board members helpen hun blik te verruimen. Dat geeft zekerheid en rust.”

Na een studie Economie en promotie in Wageningen wijdde Kitty Koelemeijer haar professionele leven aan de wetenschap. Ze specialiseerde zich in onderzoek naar dienstverlening in het kader van distributie en kijkt daarbij naar aspecten als distributie en consumenten- en ondernemersgedrag, strategie en innovatie. In 2003 werd ze benoemd tot hoogleraar aan Nyenrode. In 2007 volgde een aanstelling tot directeur van het Center for Marketing and Supply Chain Management binnen de universiteit. Verder is ze toezichthouder in het bedrijfsleven. “Het zijn functies waarbij theorie en praktijk elkaar verrijken”, geeft ze aan.

Worstelen met vragen

Kitty Koelemeijer doceert aan Nyenrode onder meer het programma Tech & Digital Transformation for Boards. Deelnemers zijn bestuurders en toezichthouders. Volgens de hoogleraar worstelen zij vaak met vragen over nieuwe technologieën en de impact daarvan op het businessmodel: “Ze vragen zich bijvoorbeeld af hoe ze kunnen beoordelen of opkomende technologieën de moeite waard zijn. Hoe kun je experimenteren? Wanneer moet je instappen? Is de directie voortvarend genoeg, of te afwachtend? Hoeveel procent van je budget zou hierin moeten investeren?”

Klok horen luiden

Bestuurders en toezichthouders willen graag in staat zijn op het juiste moment de juiste vragen te stellen. Als het hierover gaat raakt Koelemeijer een gevoelig punt: “Een deel zegt onvoldoende op de hoogte te zijn en alleen de klok te hebben horen luiden. Deze toezichthouders en bestuurders voelen zich niet comfortabel. Om hun rol op dit vlak goed te kunnen invullen, hebben ze inzicht in technologische ontwikkelingen en de gevolgen van technologie voor bedrijfsleven en maatschappij nodig. Pas dan kun je transformatieplannen doorgronden!”

Modules

Het programma dat board members op dit gebied verder wil helpen, bestaat uit drie modules. Het begint met een overzicht van technologieën, de strategische vragen die je erover kunt stellen en het belang van big data en analyse. Dan komen ecosystemen en de rol van cybersecurity aan de orde. De module sluit af met een kennismaking met transformatie in verschillende sectoren, waarbij een venture capital perspectief wordt geboden.

Ambidexterity

Het accent ligt op het bijbrengen van een bepaalde managementhouding, aldus Koelemeijer: “Het perspectief is innovatie, maar het gaat om de transformatie die het bedrijf doormaakt. We zetten technologie niet op een voetstuk, maar plaatsen het in de context van het businessmodel, waarin waardecreatie en het verdienmodel hand in hand gaan. Het motto is ambidexterity: ‘exploiteren waar je goed in bent en elders exploreren’. Dan ontdek je dat nieuwe businessmodellen niet altijd technologie-gedreven zijn, maar soms ook management-gedreven.

“Exploiteer waar je goed in bent en exploreer elders”

Ook de maatschappelijke dimensie speelt een belangrijke rol. Technologie kan immers invloed hebben op het klantgedrag, dat vervolgens jouw bedrijf beïnvloedt.

Big data in de praktijk

Een van de onderwerpen die in het programma aan de orde komen is big data en analytics. Hier zul je volgens Kitty Koelemeijer geen zweverige verhalen over de data-driven enterprise horen, maar vooral inzichten uit de praktijk: “Experts uit de praktijk geven aan hoe je data voor je bedrijf kunt inzetten en er mogelijk je businessmodel mee kunt veranderen. We koppelen daar ook security en privacy aan, omdat je nu eenmaal niet alles kunt doen met data wat je maar zou willen.”

Cybersecurity

Cybersecurity komt uitvoeriger aan bod in module twee. Het is een onderwerp dat aan urgentie wint, maar waar menig bestuurder of toezichthouder niet al te veel affiniteit mee heeft. “Vaak blijft de kennis van security steken bij de auditcommissie, waar je een risicomatrix en een cybersecurity-paragraaf ziet”, schetst de hoogleraar, “Vaak hoor je dan nog wat ludieke verhalen over rondslingerende USB-stickjes, maar verder gaat het niet. Wij gaan daar veel dieper op in.”

Ze licht dit toet: “Bedrijven kennen soms silo’s, waarin de cybersecurity door IT wordt verzorgd en vrij ver afstaat van het bestuur. In de praktijk raakt cybersecurity echter alles en iedereen. Er is maar een goed perspectief: je bent er voor de klant en het gaat erom dat hij zijn product of dienst goed en veilig kan krijgen.”

Wake-up call

Ecosystemen spelen in de hedendaagse economie een steeds grotere rol. Geen wonder dat het programma hier ook aandacht aan besteedt. Kitty Koelemeijer is niet bang om dit onderwerp breed te trekken: “We trekken de parallel met biologie, met name ecologie, en laten zien hoe die ecologie veel parallellen met de ecologie van de digitale samenleving heeft. Een ecologisch systeem in de biologie ontwikkelt zich in een aantal fasen, net als in de digitale ecologie. Als bestuurder of toezichthouder kun je zo zien in welke fase je bedrijf zit. Je kunt checken of je niet aan het afzakken bent. Je krijgt dus een reality check en een wake-up call.”

Over sectoren heen

De praktijk komt in het programma volop aan bod, in de vorm van voorbeelden van transformaties in verschllende sectoren. Koelemeijer: “We kijken over sectoren heen naar digitale transformatie. Het is namelijk belangrijk om niet te veel in sectoren te denken. Board members willen weleens de neiging hebben dat wel te doen en naar hun peers te kijken. Big tech doet dat niet en kijkt in de hele economie naar kansen voor disruptie. Bovendien hebben de investeerders achter de digitale toetreders een breder perspectief: ze kunnen innovaties uit andere sectoren overnemen.”

Tot slot kunnen deelnemers aan het programma zich in een ware Dragon’s Den presenteren ten overstaan van een aantal venture capital experts.

Het gaat iedereen aan

Waarom zou een bedrijf zijn bestuurders en toezichthouders aan dit programma laten deelnemen? Kitty Koelemeijer is daar duidelijk over: “Je wilt toch dat kennis van digitalisering voldoende breed aanwezig is binnen de directie en de raad van toezicht of commissarissen. In toezichthoudende organen wordt weleens gedaan of men er verstand van heeft, maar het is niet goed wanneer slechts enkele CxO’s of toezichthouders er kaas van gegeten hebben. Digitalisering en vernieuwing van het businessmodel of operating model gaat iedereen aan! Dat geldt ook voor de ambidexterity.”

Onderliggende krachten

Wat heeft een bestuurder of toezichthouder zelf aan het volgen van dit programma? “Het verruimt je blik en geeft je ook meer vertrouwen en rust als het gaat over de rol van de technologie”, stelt Koelemeijer, “Het gaat er dan niet om zo veel mogelijk technologieën of startups te kennen, maar de onderliggende krachten te begrijpen. Een voorbeeld van zo’n onderliggende kracht is een toenemende transparantie als gevolg van digitalisering. Die transparantie leidt tot prijs- en margedruk. Kun je technologie in zo’n perspectief plaatsen, helpt dat je te begrijpen wat de impact van nieuwkomers en nieuwe technologieën zal zijn op je organisatie of verdienmodel.”

“Het helpt je de impact van nieuwe technologieën te begrijpen”

Kitty Koelemeijer is hoogleraar aan Nyenrode en academisch verantwoordelijk voor het programma Tech & Digital Transformation for Boards. Door nieuwe technologieën veranderen bedrijven radicaal. Dat vraagt om nieuwe inzichten en nieuwe vormen van bestuur en toezicht. Robotisering, Artificial Intelligence (AI), Big Data, Blockchain, Cyber Security en Internet of Things (IoT) zijn de gamechangers anno nu. Het programma heeft onlangs een re-design gehad.

Gedurende het programma staat verdieping centraal. Verdieping in de technologie, in de bestuurlijke en governance-vraagstukken die hiermee samen hangen, in strategische afwegingen en in de consequenties van deze afwegingen. Het programma bestaat uit drie modules van twee dagen waarin de deelnemers aan de slag gaan met de thema’s die in dit artikel zijn beschreven.