Ondanks dat bedrijven de noodzaak van verduurzaming steeds zwaarder vinden wegen, wat wordt gereflecteerd in hun bedrijfsstrategie en beloningsstructuur, stellen ze vanwege onzekerheden in de markt investeringen in verduurzaming uit, of ze verkleinen deze. Hierop duidt onderzoek van in opdracht van ING, dat begin dit jaar voor de derde keer is uitgevoerd.

Wel staat het percentage ondernemingen dat daadwerkelijk actie onderneemt met circa zestig procent al drie jaar op ongeveer hetzelfde niveau. Dit geldt ook voor bedrijven die neutraal staan tegenover verduurzamen (rond 30%) of aangeven er (zeer) weinig mee bezig te zijn (circa 10%). De rol van de overheid moet wat de bedrijven betreft dwingender. Met name grotere bedrijven vinden de klimaatambities uit het regeerakkoord een goede aanzet, maar niet specifiek genoeg.

Verduurzaming staat bovenaan de lijst met strategische prioriteiten, gevolgd door achtereenvolgens kosten besparen, digitaliseren en talent aantrekken en behouden. Bij ruim zestig procent is het een belangrijk onderdeel van de bedrijfsstrategie, een stijging vergeleken met de ruim vijftig procent van drie jaar geleden.

Verduurzamingsdoelstellingen worden nu vaker gekoppeld aan managementbeloningen: gemiddeld 50 procent tegenover 35 procent vorig jaar, bij het grootbedrijf is dit zelfs 70 procent. In het onderzoek van vorig jaar gaven bedrijven juist aan volop bezig te zijn met een duurzame herstart uit de coronacrisis.

De financiële situatie speelt op dit moment een grotere rol bij verduurzaming dan de afgelopen jaren, zowel bij middelgrote als grotere bedrijven. Ook de stijgende energieprijzen spelen mee, door de hogere energiekosten worden duurzaamheidsinvesteringen door ondernemingen uitgesteld, maar 37 procent geeft juist aan dat dit een reden is om sneller te verduurzamen.

Bijna zes op de tien bedrijven (57%) vinden dat er onzekerheid in de markt is. Bij de grootbedrijven (250-1000 medewerkers) is dat 66 procent. De grootste onzekerheden zien de ondernemers in de stijgende inflatie (75%), het coronavirus en de impact daarvan op de wereldeconomie (73%) en nieuwe overheidsmaatregelen en belastingen in verband met de klimaatdoelstellingen (71%), maar ook de hoge energieprijzen die blijven aanhouden (67%). En dat was nog kort voor het begin van de oorlog in Oekraïne.

Bij tweederde van de bedrijven die aangeven dat er onzekerheid heerst in de markt zijn de verduurzamingsinvesteringen verkleind (46%) of uitgesteld (32%). Een derde (29%) geeft aan dat de verduurzamingsinvesteringen juist zijn vergroot. De houding tegenover verduurzaming lijkt vooral bij de grotere bedrijven minder gunstig vergeleken met het onderzoek van vorig jaar. Van deze groep bedrijven is nu 24 procent zeer positief over verduurzaming, vergeleken met 37 procent in 2021.

Hoewel een ruime meerderheid (61%) van de bedrijven (zeer) veel bezig is met verduurzamen, geeft ook een op de drie organisaties aan dat verduurzamingsacties momenteel geen prioriteit hebben. Het is hen onduidelijk hoeveel besparing de investeringen opleveren, het risico wordt te groot gevonden of er is geen budget. Er zijn ook bedrijven die juist versnellen: 37 procent geeft aan dat het verduurzamingsproces is versneld door stijging van de energieprijzen.

Bij pakweg vier op de tien bedrijven hebben de duurzaamheidsdoelstellingen betrekking op energiebesparing. Recycling (29%) en CO2-reductie en waterbesparing (26%) staan ook hoog op doelstellingenlijst. Daarop volgen het gebruik van duurzame verpakkingen en een circulaire productie. Belangrijkste positieve impact die bedrijven van de maatregelen ondervinden zijn tevreden klanten en medewerkers en kansen in de markt.

De samenhang tussen verduurzamen en de financiële situatie van een bedrijf wordt belangrijker, zo blijkt uit het onderzoek. Waar in het eerste onderzoek drie jaar geleden 10 procent van de bedrijven aangaf dat verduurzaming direct gelinkt is aan de financiële situatie van hun bedrijf was dat twee jaar geleden 17 en nu 23 procent. Ook het belang van de terugverdientijd is significant gestegen.

De noodzaak voor financiering om de verduurzaming te bekostigen is toegenomen in de afgelopen drie jaar, van 10% naar 24%. Die financiering komt veel minder vaak uit eigen middelen: dat liep de afgelopen drie jaar terug van 66% naar 49%. De bankfinanciering voor deze investeringen naar daarentegen toe, van 21% naar 35%. Er is nu meer behoefte aan begeleiding bij de financiering op het gebied van duurzaamheid, vooral onder middelgrote bedrijven.

Volgens de onderzochte bedrijven mag de rol van de overheid dwingender. De helft vond drie jaar geleden dat duurzaam ondernemen door de overheid aan bedrijven moet worden opgelegd, en dit jaar was het percentage gestegen naar 56. Een forse stijging was te zien bij de vraag of de stikstofuitspraak leidt tot een versnelling van verduurzamingsmaatregelen. Antwoordde drie jaar geleden 41 procent positief, nu zei 59 procent dat dit het geval was. Met name de grote bedrijven vinden de klimaatambities uit het regeerakkoord een goede aanzet, maar niet specifiek genoeg: veel elementen maar weinig beslissingen. Door de grote ambities maken beslissers zich wel zorgen over de concurrentiepositie.

De Nederlandse overheid heeft dit jaar wel een significant grotere rol gespeeld bij de verduurzaming van bedrijven en ruim de helft van de bedrijven is positief over de haalbaarheid van de Europese Green deal. “Uit het onderzoek komt naar voren dat bedrijven meer regie vanuit de overheid nodig vinden. Het gaat dan met name om subsidies verstrekken (37%), zorgen voor een gelijk speelveld in Europa (33%) en kaders en normen stellen (32%). Bedrijven hebben behoefte aan duidelijkheid en richting vanuit de overheid voordat ze belangrijke investeringen doen in verduurzaming”, zegt Annemein Kolk, directeur Business Banking Clients bij ING Nederland.

Over het onderzoek

In opdracht van ING heeft DVJ Insights beslissers bij 249 Nederlandse bedrijven ondervraagd, waaronder 152 in het mkb en 97 bij grootbedrijven. De resultaten zijn gewogen naar omvang van de bedrijven (gemeten in aantal werknemers). Het onderzoek vond aan het begin van 2022 plaats vlak voor de start van de oorlog in Oekraïne.